Νίκος «Η Μινωική Ιδιοφυΐα» Νικολάου
		Εστία > Βιογραφία
Γλώσσα: ENG ELL [utf lat7 frang] EPO JBO TLH LAT

Ο λάβρυς, σύμβολο της Μινωικής αυτοκρατορίας. (Όθεν, μέσω των Αμαζόνων, σύγχρονο σύμβολο των λεσβίων. Δε θα πάρω τις λεσβίες στο δικαστήριο για σφετερισμό εθνικών συμβόλων, αν δεν με πάνε ούτε κι αυτές...)

1. Όπως ανέφερα στη βιογραφία μου, η μητέρα μου γεννήθηκε στην Κρήτη, όπου και έζησα τέσσερα χρόνια, στη Σητεία και στη Ζάκρο --- και τα δύο στην ανατολική άκρη του νησιού.
2. Καθώς δηλώνει ο μπαρμπα-Στράβωνας (64/63 π.Χ. -- μετά το 23 μ.Χ.), ο πιο σπουδαίος γεωγράφος της αρχαιότητας,

   «Ἄλλη δ’ ἄλλων γλῶσσα μεμιγμένη,» φησὶν ὁ ποιητής,
   «Μα η μια γλώσσα είναι ανακατεμένη με τις άλλες,» λέει ο ποιητής,

   ἐν μὲν Ἀχαιοί,
   έχει εκεί και Αχαιούς,
   ἐν δ’ Ἐτεόκρητες μεγαλήτορες, ἐν δὲ Κύδωνες,
   έχει εκεί και Ετεόκρητες [Κρητικούς της παλιάς ράτσας] περηφανόκαρδους, έχει και Κύδωνες,
   Δωριέες τε τριχάικες δῖοί τε Πελασγοί.
   και Δωριείς συνάμα, με λοφία που ανεμίζουνε, και καλοσυνάτους Πελασγούς. [Οδύσσεια τ 177]

   τούτων φησὶ Στάφυλος τὸ μὲν πρὸς ἕω Δωριεῖς
   Από τούτους τους λαούς, λέει ο Στάφυλος, το ανατολικό μέρος
   κατέχειν, τὸ δὲ δυσμικὸν Κύδωνας,
   το κατέχουν οι Δωριείς, το δυτικό οι Κύδωνες,
   τὸ [δὲ] νότιον Ἐτεόκρητας, ὧν εἶναι
   και το νότιο οι Ετεόκρητες, των οποίων είναι
   πολίχνιον Πρᾶσον, ὅπου τὸ τοῦ Δικταίου Διὸς
   η πολίχνη Πραισός, όπου βρίσκεται το ιερό του
   ἱερόν· τοὺς δ’ ἄλλους ἰσχύοντας
   Δικταίου Διός· ενώ οι άλλοι, που υπήρξαν πιο δυνατοί,
   πλέον οἰκῆσαι τὰ πεδία. τοὺς μὲν οὖν Ἐτεόκρητας
   κατοίκησαν στις πεδιάδες. Τώρα, οι Ετεόκρητες και οι Κύδωνες
   καὶ τοὺς Κύδωνας αὐτόχθονας ὑπάρξαι
   μπορεί να υποθέσει κανείς πως ήταν αυτόχθονες,
   εἰκός, τοὺς δὲ λοιποὺς ἐπήλυδας...
   ενώ οι υπόλοιποι θα ήταν μετανάστες... (Στράβωνας 10.4.6· Loeb Classical Library. Λονδίνο: Heinemann, 1928.)

3. Η πόλη Πραισός βρίσκεται κοντά στη σημερινή Νέα Πραισό, σε απόσταση 20 χιλιομέτρων και από τη Σητεία και από τη Ζάκρο. Γι' αυτό και οι νεώτεροι ιστορικοί το θεωρούν δεδομένο πως οι προέλληνες Μηνωικοί κρητικοί επέζησαν ως και στα ιστορικά χρόνια στην ανατολική άκρη της Κρήτης. Η Πραισός καταστράφηκε από πολεμιστές από τη Δωρική πόλη Ιεράπτυνα (σημερινή Ιεράπετρα) το 155 π.Χ.
4. Στο περιοδικό Dhumbadji!, Τομ. Β' Αρ. 1 (περιοδικό του Συνδέσμου για την Ιστορία της Γλώσσας), ο Larry Trask δημοσίευσε εξολοθρευτική, άμα και τερπνότατη απόκρουση στους όσους ανίκανους και αγνοήμονες προσπαθούν να εντοπίσουν γενετική σχέση της Βασκικής με οποιαδήποτε γλώσσα επί προσώπου γης, παρά να την αναγνωρίσουν ώς μεμονωμένη γλώσσα. Στη «ενθουσιώδη εφαρμογή της μεθόδου ηλεκτρικής σκούπας στις γλώσσες» αυτή συγκαταλέγεται και μια αξιοθαύμαστη απόπειρα, το 1931, να συσχετισθεί η Βασκική με τις αμετάφραστες Μινωικές επιγραφές. Αφήνω τον «Τράσκο τον Βάσκο» να μας τα πει ο ίδιος:

   Αφ' ότου ανακαλύφθηκαν πριν ένα αιώνα από τον Sir Arthur Evans, τα Μινωικά κείμενα της Γραμμικής Α από την αρχαία Κρήτη μαγνητίζουν τους γλωσσικούς επιστήμονες. Παρ' ότι η συγγενεύουσα γραφή Γραμμική Β της Μυκηναϊκής Ελλάδας αποκρυπτογράφηκε από το Michael Ventris τη δεκαετία του 1950, η Γραμμική Α παραμένει και σήμερα μυστήριο. Όχι πως έχουν λείψει οι προσπάθειες: η εργασία που έχει γίνει πάνω στη Γραμμική Α είναι εκτεταμένη και εντατική, και έχουν μάλιστα προταθεί και μερικές «αποκρυπτογραφήσεις» — η κάθε μια, εννοείται, εντελώς διαφορετική από τις υπόλοιπες, και χωρίς καμμιά τους να έχει γίνει αποδεκτή.

   Χωρίς αμφιβολία επόμενο ήταν κάποιος να προσπαθήσει να αναγνώσει τα κείμενα της Γραμμικής Α ώς Βασκικά, και αυτό ακριβώς αποπειράθηκε ο Βρεττανός επιστήμονας F. G. Gordon, στο βιβλίο του Από τη Βασκική στη Μινωική, που δημοσίευσε το 1931 ο πολύς εκδοτικός οίκος Πανεπιστημιακές Εκδόσεις της Οξφόρδης. Όπως και τόσοι άλλοι που «ανακάλυψαν» τη Βασκική σε μέρη απρόσμενα, ο Gordon δε φαίνεται να γνώριζε και πολλά για τη Βασκική: συχνά εκπλήττουν οι ισχυρισμοί του για τη γλώσσα αυτή, και το ένα παράδειγμα Βασκικής πρότασης που προσφέρει στη μικρή του εισαγωγή είναι μη-γραμματική..

   [Παραλείπεται η συζήτηση των μορφολογικών φαντασιώσεων του Gordon]

   Αν αφήσουμε κατά μέρος το λεξιλόγιο, η σύνταξη δεν μπορεί να ισχυρισθεί κανείς πως έπαιξε μεγάλο ρόλο στις απόψεις του Gordon. Όλες του οι ερμηνείες αποτελούνται από φράσεις χαλαρά συντεταγμένες, χωρίς καμμιά γραμματική σύνδεση. Με μόνο μια-δυο εξαιρέσεις, όλα τα «Βασκικά» ρήματα που εμφανίζονται στις ερμηνείες του έχουν τη μορφή της τετελεσμένης μετοχής, τη μορφή δηλαδή που βρήκε στα λήμματα στα λεξικά. Φαίνεται ότι οι Κρητικοί Βάσκοι, σε αντίθεση με τους γνωστούς μας Βάσκους, δεν έμπαιναν στο μπελά να κλίνουν τα ρήματά τους, και ο Gordon προμηθεύει οποιουσδήποτε ρηματικούς χρόνους, βοηθητικά ρήματα και δείκτες γραμματικής συμφωνίας που του φαίνονται πως χρειάζονται.

   Πρέπει να πούμε, τέλος, πως οι ερμηνείες των Μινωικών κειμένων από τον Gordon ξεπερνούν τα όρια του απλώς φανταστικού. Ερμηνεύει όλα τα κείμενα ώς παραδείγματα ποίησης — και μιας ποίησης μάλιστα μάλλον υψηλών εννοιών. Ορίστε, παραδείγματος χάριν, η ερμηνεία του του πρώτου κειμένου που εξετάζει, και που ονομάζει μόνο B.M. Πρώτα η κατά λέξιν εξήγηση:

   Σε/με φέρετρο/τάφο αράχνης στόμα κλωστο-κρατούσα, σαρκο-μύγα
   κεφαλοστρόγγυλη, ανθοδέρματη, κρασοκρατούσα κανουλιτσοθέτρα:
   Πρόσεχε, πιοτή, πρόσεχε, στόμα-με αγκαλιάζοντας τάφο/φέρετρο,
   κρασοπίνουσα — δυο φορές αλί! Νεκρή στράφηκε.
   Κρασοπότηρο περπατούσα, μετροκρατούσα, κεντημένη, η διψασμένη νεκρή στράφηκε.

   Και τώρα η μεταγλώττιση του συγγραφέα:

   Αράχνη στον ιστό, που κρατά κλωστή στο στόμα· σαρκο-μύγα, στρογγυλοκέφαλη, ανθοδέρματη, η μικρή που βάζει κάνουλα στα οινοδοχεία. Πρόσεχε, πιοτή, που αγκαλιάζεις τον τάφο με το στόμα, πίνοντας το κρασί — αλοίμονο! αλοίμονο! Στράφηκε πια, νεκρή!

   Πρόκειται προφανώς για ποίημα που αφορά μιαν ύπουλη αράχνη, που έχει παγιδέψει μιαν ανύποπτη μύγα που έπινε από ένα οινοδοχείο. Καθώς μας λέει εγκάρδια και ο συγγραφέας, «Μια τέτοια σύνθεση είναι τέλος πάντων αυτό ακριβώς που θα περιμέναμε από τη Μινωική ιδιοφυΐα.»

   [Παραλείπονται τα υπόλοιπα μαργαριτάρια, αλλά το ακόλουθο αξίζει την αναφορά:]

   Δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο γιατί βαράει τούτος ο τύπος τα λουλούδια με το σκυλόψαρο, ούτε και το τι ακριβώς γυρεύει οι σκύλος με τις υδρίες. Οι σημειώσεις του συγγραφέα, αν και εκτενέστατες, δε μας πολυφωτίζουν: για παράδειγμα, εξηγεί πως το σήμα που εδώ αποφάσισε να ερμηνεύσει ώς «υδρία» είναι στην πραγματικότητα το σήμα που σ' όλες τις άλλες περιπτώσεις διαβάζει ώς «δίχτυ» — το οποίο μάλλον μας δείχνει πως η Μινωική ιδιοφυΐα ακόμα δεν είχε εννοήσει εντελώς τις αρχές της καλής αποθήκευσης ύδατος. Οι οπαδοί του μπέιζμπολ, πάντως, θα χαρούν τα μάλα να μάθουν πως ο κύριός μας, όποιος και να 'ναι, περιγράφεται ώς «ο κτυπών το ιπποτόμαρον»: μάλλον έχουμε εδώ να κάνουμε με έναν προϊστορικό Babe Ruth.

   Δεν πιστεύω η ερμηνεία από τον Gordon της Μινωικής ώς Βασκικής να είναι κιόλας ένα από τα μνημεία που έχει βασιστεί η φήμη των Πανεπιστημειακών Εκδόσεων της Οξφόρδης.

5. Τι έτερον ειπείν μένει; Έχω πια βρει τον ορθό μου μέρος μέσα στο εθνο-γλωττο-ιστορικό γίγνεσθαι, και με το λάβρυ (ή και το ιπποτόμαρο) στο χέρι προβαδίζω πια, ακολουθώντας τον ένδοξο των προγόνων μου δρόμο, επιδιώκοντας νέα και προκλητικά υδατοδίχτυα για να παγιδεύω σαρκόμυγες...